Ángel Amaro (2014)
Estamos
a vivir mutacións do patriarcado capitalista que se plasman no eido
da educación e da práctica pedagóxica. Derivas autoritarias e
tecnocráticas que atentan estruturalmente contra a educación
pública e gratuita, a laicidade, a coeducación e — como non?—
contra a diversidade afectivo-sexual. O
desmantelamento do Estado do Benestar tamén vai da man do
desmantelamento do ensino público. Os mesmos lobbies financieiros
que nos queren paradas e precarizadas, tamén nos queren
desinformadas e parvas. Alienadas nun contexto educativo precario,
mercantilizado, patriarcal e cousificado: alleo a emancipación
cidadá, a igualdade real e a xustiza social. En
definitiva, os do 1% non queren unha educación pública, laica,
ecopacifista, dos pobos, gratuíta, emancipatoria e feminista.
O
certo é que interesa ben pouco a formación integral e emancipatoria
das clases populares. Recházase dende as esferas do poder o ensino
feminista porque desestabiliza o patriarcado (base material do
capitalismo) e, négase constantemente dende os resortes do réxime
español a diversidade afectivo-sexual, unha obviedade que se
manifesta dende educación infantil e primaria.
Neste
sentido as políticas e lexislacións educativas da direita máis
casposa son ben sinxelas: «na escola o estudantado non ten xénero.
Non compre abordar cuestións sensibles que alteren a normal
evolución da conducta afectivo-sexual». Inspirados na educación do
franquismo nacional-católico aínda quedan nostálxicos da escola
segregada e patriarcal, esa que se empeña en manter a «doma e
castracción» no ensino para apostar polo adoutrinamento españolista
e patriarcal.
O PP nega a sexualidade e as violencias patriarcais nas escolas
Que
podemos esperar dunha direita defensora da sacrosanta familia
nuclear? Máis ben nada. Sempre se amosaron esquivos e pouco
implicados políticamente na prevención da violencia de xénero e da
LGTBfobia (só hai que tirar de hemerotecas e analizar declaracións
institucionais, os exiguos orzamentos e a eliminación de campañas
específicas de sensibilización). Ignoran o bullying, masifican as
aulas, recortan na formación permanente do profesorado, despolitizan
as AMPAS, negan o sindicalismo estudantil, recortan nas
investigacións feministas e estigmatizan as ONGs que traballan na
educación afectivo-sexual.
A
situación actual da coeducación no estado español está tocada de
morte dende os resortes do estado. Desgrazadamente igualdade legal
non equivale a igualdade real e estamos a ver o incremento da
violencia de xénero intraxuvenil, as propostas segregadoras da
direita, intolerancia a diversidade afectivo-sexual e vellos roles
sexistas e prexuízos patriarcais que non cesan de enquistarse nas
aulas. A
escola é un bo reflexo da sociedade e esta complexa ecuación ben a
coñecen os gobernos da direita que sempre alteran o ordenamento
lexislativo en materia de coeducación e diversidade afectivo-sexual.
Proba de todo este drama educativo vese claramente na cruzada
político-relixiosa que desde a etapa de ZP se lle fixo a Educación
para a Cidadanía (EpC), agora sentenciada de morte pola Lei Wert
(LOMCE). E é que xa en febreiro de 2012 o Ministerio de Educación
afirmaba que: «Tal como foi concibida, Educación para a Cidadanía
convertiuse nunha materia con carga de adoutrinamento. [...] Os novos
modelos de familia e os direitos dos homosexuais caberán na nova
materia na medida en que se expliquen na parte dogmática da
Constitución [...] A cuestión é que a norma fundamental do Estado
non entra en concrecións de homosexualidade ou tipos de familias.
Fala da igualdade dos homes independentemente da súa idiosincrasia,
e isto é o que tocará a nova materia»
En
resumo: a educación afectivo-sexual para o PP nunca foi asumida como
educación: curriculum formal e pedagoxía. A eterna teima de negar a
construción da cidadanía democrática e tachar a coeducación de
«manipulación política» e «adoutrinamento feminista». Ben
certo é que estamos a ser violentadas por lexislacións educativas
que negan as nosas sexualidades, afectividades, corpos e expresións
estéticas. Estamos a ser agredidas por ordenamentos xurídicos que
invisibilizan o sexismo e o heterosexismo nas aulas, que negan os
micromachismos e o bullying LGTBfóbico (lesbofóbico, homofóbico,
transfóbico e bifóbico).
Que facer ante esta ofensiva patriarcal que lexitima a escola heterofalopatriarcal?
Hai
que auto/formarse, xerar novos espazos de resiliencia identitaria e
coletiva, potenciar a cibermilitancia, achegar a academia ás prazas,
facer activismo nas aulas e empoderarse dende o compromiso cos
feminismos e unha sociedad libre de LGTBfobia.
Neste
sentido compre ir más alá do que se entende convencionalmente por
coeducación (reducida en xeral ao modelo de escola mixta). Hai que
mudar o conto de xeito interrelacionado e non só aspirar á
«igualdade entre os sexos« e á «prevención da violencia de
xénero» en termos xerais.
A
LOE podería dicirse que nunca acadou estes obxetivos feministas e
emancipatorios. Por esta razón é crucial mudar as estruturas
hexemónicas patriarcais das que se nutre a pedagoxía convencional
(androcentrismo, heterosexismo e monosexismo).
Dende
unha coeducación tranfeminista de máximos temos que ir máis alá
do paradigma da igualdade formal e artellar unha nova proposta
pedagóxica emancipatoria, utópica e que aspire a unha educación
antipatriarcal real. Non so é igualar, é transformar e alterar as
estruturas do sistema patriarcal capitalista.
Podería
falarse de que compre un Proceso Constituvo Pedagóxico para
democratizar educación, erradicar as violencias patriarcais nas
aulas e facer dunha vez por todas unha educación feminista.
Deconstruir o proceso socializador constitutivo dos xéneros e o
proceso estrutural que sostén as violencias patriarcais (violencia
de xénero, LGTBfobia, gordofobia, micromachismo, etc.).
O
horizonte emancipatorio está en apostar por mestras/es e
educadoras/es que desnaturalicen a construción das sexualidades e as
afectividades, que despatoloxicen os corpos e os desexos. Unha
laboura que pasa por recoller no cotián das aulas as propostas e
conceptualizacións da teoría queer (Teorías Torcidas e
TransMariBiBolleras).
En
definitiva, levar ás escolas a repolitización das expresións
estéticas, a denuncia das violencias simbólicas, desestabilizar os
binarismos, evitar procesos de revitimización, falar de
empoderamentos coletivos, afondar nas novas masculinidades. Camiñar
todas xuntas no afianzamento dunha educación comunitaria,
transfeminista e democrática que asuma as diferenzas, as expresións,
as vivencias e as diversidades.
Non
é unha laboura sinxela pero temos que estar cheas de entusiasmo e
fortes para mudar radicalmente a pedagoxía dende a base se queremos
que teña vixencia una revolución pedagóxica estrutural e cotián.
E para iso temos que continuar apostando sempre pola participación
de todos os axentes sociais dende un paradigma democrático de
solidariedade, xustiza social, feminismos, paz, internacionalismo e
apoio mutuo.
Publicado en CONTRAPODER